Maakbare illusie?

Mijn ouders trokken er afgelopen weekend op uit om te wandelen rond de Holterberg. Ik had beloofd op hun huis en vooral hond te passen. Daar zat ik dus op zaterdagmiddag aan hun keukentafel. Hij in dromenland naast mij en mijn krant. Zijn ogen gingen alleen open als ik opstond voor koffie, hopende dat er voor hem wat eten viel te scoren.

Zaterdagochtend ben ik eerst naar de plaatselijke krantenboer gefietst. Ik wilde de NRC, omdat een prettige damesstem mij via de radio had verteld dat er een artikel in stond over schrikbarend hoge aantallen complicaties bij zwangerschappen in Nederland. Het aantal zwangeren met complicaties, zoals een zwangerschapsvergiftiging, neemt zo snel toe dat we straks niet eens meer hoeven te discussiëren over thuis of in het ziekenhuis bevallen.

Ik vroeg mij ’s ochtends op de fiets al af waarom we met alle technologische ontwikkelingen, farmaceutische innovaties en ons protocollaire handelen toch nog zulke problemen kennen. Stiekem wist ik het antwoord al, ons gedrag. Ik had prijs, want het ging inderdaad over complicaties bij obese dames en hun leefstijl. Dan komt er toch een stukje gedrag om de hoek kijken.

Complicaties door teveel eten of blijven roken los je niet op met de nieuwste pillen, ‘patiënt journeys’ in elektronische patiënten dossiers en elke vier weken een echo met de nieuwste apparatuur. Het is namelijk gewoon jezelf wat dan in de weg zit. Bij overgewicht eet je meer dan je nodig hebt. Ik kan het weten, zo’n 15 jaar geleden paste mijn bril ook nauwelijks meer op mijn hoofd. Pas toen ik minder ging eten, vaker de alcohol liet staan en weer ging bewegen paste hij weer.

Waar ik het meest van schrok is dat de zwangere dames in het artikel de verantwoordelijkheid weg houden bij hun zelf. Hoogleraar verloskunde Kitty Bloemenkamp vertelt in het artikel dat haar patiënten steeds vaker de schuld bij de dokter leggen en niet naar zichzelf kijken. Komt dit doordat we heilig geloven in maakbaarheid van de mens? Als we maar genoeg protocollen, echo’s, patiënt volgsystemen en overheidscampagnes op elkaar los laten komt het wel goed? Kunnen we zelf doen en laten wat we willen? Niet dus! Een grote illusie als je het mij vraagt!

Het leuke was nog wel dat er veel artikelen in deze editie gingen over de illusie van maakbaarheid. Zo werd duidelijk in een reportage over Peter ‘de grote’ Sagan dat hij bijna alles wint door te rijden op gevoel. Je zou verwachten, ik ook, dat hij uitgekiende trainingsmethoden heeft met schema’s, wattagemeters en wat nog meer. Niks daarvan, luisteren naar je lijf en gaan tot je erbij neervalt is zijn motto. Vertrouwen op gevoel en een winnaarsmentaliteit brachten hem zo ver. En talent uiteraard.

Een paar pagina’s verder ging een artikel over ‘de Succesillusie’. Een boekje van Richard Engelfriet. Hij legt uit dat veel populaire managementmethoden onzin zijn. Hij deed onderzoek naar managementgoeroes die vertellen dat je hun methodiek moet volgen, zodat succes en roem gegarandeerd is. Zo blijkt uit het speurwerk van Richard dat het onderzoek waar de befaamde SMART methodiek mee pronkt niet eens bestaat. De conclusie van Richard is dat veel neerkomt op geluk, veranderingen in de markt en soms gewoon een hork zijn, zoals Steve Jobs. Succes is niet maakbaar.

Tot slot ging ook de NRC in op de beveiliging van Wilders. We weten sinds kort dat de heer Wilders beveiligd wordt door mannen in pak en das die soms buiten de wettelijke lijntjes kleuren. Ondanks alle vastgelegde procedures, screeningsprotocollen en afspraken ging het mis. De resultaten van de screening waren net even minder belangrijk, want er was een personeelstekort. Hoezo gedrag?

Kortom, we kunnen denken dat alles maakbaar is als we maar procedures blijven verzinnen, nieuwe protocollen opstellen als het een keer mis gaat en schande spreken als iemand afwijkend gedrag vertoont. Het enige wat we doen is proberen een grote illusie maakbaar te krijgen. Mensen zitten vol driften en emoties. Zij laten zich niet binden in papier en computersystemen.

Terug naar de gecompliceerde zwangerschappen. Tegenwoordig is de begeleiding van een zwangerschap in Nederland fantastisch geregeld naar wereldse maatstaven. Vol met procedures, ziekenhuiscontroles en de meest moderne technologie. Niks mis mee, een nieuw leven is het waard.

Welke illusie we echter in stand houden is dat je als zwangere je eigen gedrag niet hoeft aan te passen. 40 % van de vrouwen met een te klein kindje blijkt te roken tijdens de zwangerschap. Ze verwachten dat alles gecontroleerd wordt en gaat zoals het hoort. Ach ja, dat je een paar kilo te zwaar bent telt niet toch?

Cruijff zei ooit, voetbal is simpel, het is alleen moeilijk simpel te voetballen. In de geest van hem is het volgens mij eenvoudig om bijvoorbeeld het aantal complicaties bij zwangerschappen omlaag te brengen. Het vraagt alleen iets van ons wat wij lastig vinden, namelijk gedragsverandering.

Als ik achterom kijkt ligt de hond er nog steeds. Hij kijkt mij aan en ik zie hem denken; dat kon ik je toch ook vertellen.